Bağımlılık: Beynimizin En Güçlü Döngüsü 
Fentanil, dünyadaki en güçlü uyuşturuculardan biridir!
Sadece tek bir kullanımı bile bağımlılığa ve ölüme yol açabilir. Her yıl on binlerce insanı öldürüyor. ABD'de yıllardır süren opioid salgını insanları adeta yaşayan zombilere çeviriyor. Ama büyük ihtimalle sen de farkında olmadan fentanil kullanmış olabilirsin.
Ameliyat oldun mu? Şiddetli bir ağrı tedavisi gördün mü?
O zaman fentanil içeren bir ilaç almış olabilirsin. Ve muhtemelen hiçbir bağımlılık gelişmedi.
Bu da şu soruyu doğuruyor:
Bağımlılık gerçekten de sadece bir efsane mi?
Ama eğer öyleyse, neden hayatımızı mahveden şeyler yalnızca uyuşturucular değil? Şeker, sosyal medya, oyunlar, porno...
Bunlar neden bazılarımız için uyuşturuculardan bile daha zararlı olabiliyor?
Bağımlılık nasıl oluşur?
Beynimiz neden tekrar tekrar aynı döngüye girer?
Ve bu süreci neden durduramıyoruz?
Bağımlılık Nasıl Çalışır?
Bağımlılık, bazı insanların düşündüğü gibi basit bir hata değil, evrimsel olarak geliştirdiğimiz bir mekanizmadır.
Atalarımızın hayatta kalabilmesi için beyin, keyif veren şeyleri fark etmeye, hatırlamaya ve tekrar etmeye programlanmıştır. Çünkü keyif, güvenliğin ve hayatta kalmanın bir işaretidir.Düşünsene, binlerce yıl önce bir insanın lezzetli, besleyici bir yemek yemesi için saatlerce avlanması, bazen haftalarca yiyecek araması gerekiyordu. Bugün ise sadece birkaç tıklamayla istediğimiz yiyeceği sipariş edebiliyoruz. Ya da birkaç saniye içinde internette yüzlerce farklı uyaranla karşılaşabiliyoruz.
Ancak beynimiz henüz bu hiper-uyarım çağına uyum sağlayamadı. Beynimiz, kıtlık içinde yaşamak üzere programlandı, bolluk içinde değil. Bu yüzden sürekli olarak daha fazla tat, daha fazla uyaran, daha fazla ödül peşinde koşuyoruz.
Bu fazla uyarım bir tolerans oluşturuyor. Artık eskiden keyif aldığımız şeyler sıradanlaşıyor ve yeni, daha güçlü uyaranlar aramaya başlıyoruz. Bu yüzden sosyal medyada saatler harcıyoruz ama eğlenmiyoruz. Oyun oynuyoruz ama tatmin olmuyoruz. Fast food yiyoruz ama mutlu olmuyoruz.
Ve sonuç? Apatik, depresif, tatminsiz bir hayat.
Bağımlılıktan Kurtulmak İçin Ne Yapmalıyız?
Bağımlılığı kırmanın tek yolu, çaba gerektiren ve yeni ufuklar açan bir aktivite bulmaktır. Kolay olanı değil, zor olanı seçmelisin!
Öğrenmeye başla! Yeni bir beceri edin. Mesela programlama, beynini yeniden şekillendirmek için harika bir yoldur. Python gibi diller, veri analitiğinden yapay zekaya kadar birçok alanda kullanılır ve büyük talep görür. Eğer öğrenmeye başlamak istiyorsan, SkillFactory’nin Python geliştirici kursuna göz atabilirsin!Ama burada esas konu kendi bağımlılık döngünü fark etmek ve onu yeniden programlamak.
Bir alışkanlık üç aşamadan oluşur:
- Tetikleyici (can sıkıntısı, yalnızlık)
- Eylem (sosyal medyayı açmak, sigara içmek, oyun oynamak)
- Ödül (geçici rahatlama, mutluluk hissi)
Başlangıçta bu değişim zor olacak. Ama her alışkanlık gibi, iyi alışkanlıklar da zamanla kök salar.
Bağımlılık Genetik mi?
Evet! Bazı insanlar genetik olarak bağımlılığa daha yatkındır. Örneğin, CHRNA3 ve CHRNA5 genleri nikotine karşı duyarlılığı belirler. Bazı insanlar ilk sigarada bağımlı olurken, bazıları sigaradan hiç keyif almaz. Dopamin sistemini etkileyen DRD2 ve DRD4 genleri, insanların oyun, şeker, alkol ve pornografi gibi şeylere ne kadar bağımlı olabileceğini belirler.Ama bu, her şeyin önceden belirlendiği anlamına gelmez! Genetik eğilimlerimizi fark edebilir ve onlara karşı bilinçli bir şekilde hareket edebiliriz.
Bağımlılıktan Kurtulmanın Stratejisi
Bağımlılıktan kurtulmak için sadece irade gücüne güvenmek yetmez! Çünkü irade gücü sınırlıdır ve özellikle stres altındayken hızla tükenir. Çözüm: Stratejik hareket etmektir.
Kötü alışkanlıkları doğrudan bırakmaya çalışma, yerine bir şey koy!- Sürekli telefona bakıyorsan, kitabı yakına koy.
- Fast food yiyorsan, evde sağlıklı versiyonunu yap.
- Oyun oynuyorsan, yaratıcı bir hobiye yönel.
İlk adımları küçült!- Bir anda spor salonuna gitmek zorunda değilsin, günde 5 dakikalık egzersizle başla.
- Kitap okumaya alışkın değilsen, günde sadece 1 sayfa oku.
- Büyük değişimlerin küçük adımlarla başladığını unutma!
Daha sağlıklı bir çevre oluştur!- Eğer bir alışkanlığa sahipsen, neden ona ihtiyaç duyduğunu sorgula.
- Bazen bağımlılıklar, eksik bir ihtiyacı kapatma çabasıdır. Örneğin, porno bağımlılığı yalnızlıkla, sosyal medya bağımlılığı ilgi açlığıyla bağlantılı olabilir.
Bağımlılık Bir Zayıflık Değil, Bir Mesajdır!
Bağımlılıkları zayıflık olarak görmek yerine bizi uyarıcı bir sinyal olarak algılamalıyız. Beynimiz mutlu olmak istiyor. Ama gerçek mutluluk, anlık zevklerden değil, uzun vadeli tatminden gelir.Eğer sürekli aynı döngüye düşüyorsan, kendine şu soruları sor:
Neden bunu yapıyorum?
Gerçekte neye ihtiyacım var?
Bunu sağlıklı bir şekilde nasıl karşılayabilirim?
Çünkü özgürlük, bağımlılıkların yokluğu değil, onlara muhtaç olmamaktır.
Sağlıklı bir yaşam sür ve kendini sev! Çünkü bu, sahip olabileceğin en iyi bağımlılık!
Süreciniz daim olsun.
tesekkur ederiz.
)
